Παρότι καταναλώνουμε ειδήσεις μανιωδώς, δεν έχουμε εύκολα σφαιρική θεώρηση των πραγμάτων που συμβαίνουν γύρω μας.Μια πολλά υποσχόμενη εξέλιξη για τη δημοσιογραφία και την ενημέρωση είναι η εμφάνιση των ανοιχτών δεδομένων.
Σύμφωνα με τον ορισμό του Open Data Handbook:
Ανοιχτά είναι τα δεδομένα που μπορούν ελεύθερα να χρησιμοποιηθούν, να επαναχρησιμοποιηθούν και να αναδιανεμηθούν από οποιονδήποτε – υπό τον όρο να γίνεται αναφορά στους δημιουργούς και να διατίθενται, με τη σειρά τους, υπό τους ίδιους όρους.
Τα ανοιχτά δεδομένα κάνουν ολοένα αισθητή την παρουσία τους στο διαδίκτυο, είναι δωρεάν και προσβάσιμα για το κοινό. Για παράδειγμα στο data.gov.gr, την ανοιχτή πύλη δεδομένων του κρατικού μηχανισμού της Ελλάδας, υπάρχουν μέχρι στιγμής περίπου 3.500 σύνολα δεδομένων. Ο πλούτος των πληροφοριών που διατίθενται από το data.gov.gr και παρόμοιες ιστοσελίδες μπορεί να ενημερώσει το ευρύτερο κοινό σε πολλά θέματα μείζονος σημασίας, όπως προϋπολογισμούς και ισολογισμούς δήμων και υπηρεσιών, την αποτελεσματικότητα της κοινωνικής πολιτικής που εφαρμόζεται, της υγειονομικής περίθαλψης, τις μεταναστευτικές ροές, τη νομοθεσία και διάφορα άλλα ζητήματα.
Φυσικά, τα δεδομένα δεν οδηγούν από μόνα τους σε καλύτερα ενημερωμένο κοινό. Το άλλο σκέλος της εξίσωσης είναι ένας τομέας της δημοσιογραφίας που θα είναι σε θέση να χρησιμοποιεί αυτά τα δεδομένα για την ενίσχυση της αφήγησης πολύπλοκων ζητημάτων. Έχει ήδη ανατεθεί μεγάλο μέρος της επεξεργασίας πληροφοριών σε bloggers και δημοσιογράφους, για να επιμεληθούν τον καθημερινό καταιγισμό πληροφοριών που αφορούν τα πάντα, από την πολιτική μέχρι την ποπ κουλτούρα. Το να γίνονται οι σωστές ερωτήσεις και ο διαχωρισμός της καλής είδησης από το θόρυβο, προς το συμφέρον του κοινού, είναι η πραγματικά καλή δημοσιογραφία της εποχής μας.
Ωστόσο, δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα στην ελληνική ειδησεογραφία. Όχι με την έννοια αριθμών και στατιστικών που περιέχονται σε μια είδηση. Ο πλούτος των διαθέσιμων δεδομένων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να μπει μια ιστορία στο σωστό πλαίσιο, για παράδειγμα, να μεταφέρει τις ιστορικές τάσεις, τις ακραίες τιμές, τις γεωγραφικές κατανομές που σχετίζονται με μια ιστορία.
Το Δεκέμβριο που μας πέρασε διοργανώθηκε ένα πολύ ενδιαφέρον σεμινάριο για τη δημοσιογραφία δεδομένων από το ίδρυμα Konrad-Adenauer-Stiftung (KAS). Ο Δρ. Γιώργος Γιαννακόπουλος, ερευνητής στο ΕΚΕΦΕ “Δημόκριτος”, έκανε μια εκτενή παρουσίαση για τα είδη και τη σημασία δεδομένων και αναφέρθηκε μεταξύ άλλων, και στους κινδύνους της λανθασμένης επεξεργασίας και παρουσίασης τους.
Καλεσμένος ήταν και ο Γάλλος δημοσιογράφος Nicolas Kayser-Bril, πρωτοπόρος της δημοσιογραφίας δεδομένων στην Ευρώπη και συνιδρυτής της εταιρείας Journalism++, με έδρα το Βερολίνο. Ο Nicolas συμμετείχε στην ομάδα που έφτιαξαν τα Iraqi war logs (πρόκειται για την μεγαλύτερη διαρροή απόρρητων στρατιωτικών εγγράφων σχετικά με τον πόλεμο στο Ιράκ) μετά από προσέγγιση του Julian Assange (ιδρυτή των Wikileaks). Η εταιρεία του συντόνισε και την έρευνα “The Migrants’ Files“ για το ανθρώπινο και οικονομικό κόστος της Ευρώπης – “φρούριο”. H έρευνα χωρίστηκε σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος ήταν η καταγραφή των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθεια τους να περάσουν στην Ευρώπη (Counting the Dead). Η έρευνα αυτή πραγματοποιήθηκε το 2013, όταν οι νεκροί δεν καταγράφονταν από καμία ευρωπαϊκή ή κρατική υπηρεσία. Για την έρευνα τους στηρίχτηκαν σε δημοσιεύματα του Τύπου, σε μια συλλογή δημοσιευμάτων της οργάνωσης United for Intercultural Action (μη- δομημένα δεδομένα), και στο PULS, ένα εργαλείο του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, που βάσει λέξεων – κλειδιών εντοπίζει δημοσιεύματα, τα μεταφράζει στα αγγλικά και τα κατηγοριοποιεί σε θεματικές ενότητες. To δεύτερο μέρος της έρευνας, και λιγότερο επιτυχές, ονομάστηκε The Money trails και σκοπό είχε να υπολογιστούν τα χρήματα που δαπάνησαν αυτοί οι άνθρωποι για να περάσουν στην Ευρώπη και στη συνέχεια να συγκριθούν με το ποσό που δαπάνησε η Ευρωπαϊκή Ένωση για να τους κρατήσει εκτός. Η έρευνα διήρκησε συνολικά αρκετούς μήνες, έλαβε μεγάλη δημοσιότητα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και τελικά διεθνείς οργανισμοί όπως ο IMO ανέλαβαν το έργο της καταγραφής βασιζόμενοι στην αρχική έρευνα.
Ο Nicolas Kayser – Bril τόνισε πόσο σημαντικό είναι να αναγνωρίζει κανείς τις αδυναμίες της έρευνας του και να αναφέρεται με ειλικρίνεια σε αυτές. Για τα “Migrant Files” η ομάδα του έκανε ένα ειδικό υπόμνημα για τους δημοσιογράφους εξηγώντας πώς μπορούν να αναφερθούν στην έρευνα, ώστε να μην υπάρχουν παρανοήσεις και σε γενικές γραμμές το υπόμνημα έγινε σεβαστό. Τόνισε επίσης τη δυναμική που μπορούν να έχουν ερευνητικές ομάδες αποτελούμενες από δημοσιογράφους, ερευνητές και προγραμματιστές, καθώς οι ειδικότητες αυτές μπορούν να δρουν συμπληρωματικά.
Η δημοσιογραφία δεδομένων χρειάζεται δημοσιογράφους
Οι δημοσιογράφοι δεδομένων λειτουργούν σύμφωνα με τις αρχές των κλασικών δημοσιογράφων. Ωστόσο, ένας δημοσιογράφος δεδομένων βασίζεται σε διαφορετικές πηγές, διαφορετικά εργαλεία και ο ρόλος του είναι επίσης διαφορετικός. Η δημοσιογραφία των δεδομένων βασίζεται στις αρχές μιας ελεύθερης και ανοικτής κουλτούρας.
Αυτό περιλαμβάνει επίσης την ιδέα ότι, με την ανταλλαγή των δεδομένων με τους χρήστες, νέες πληροφορίες εισρέουν συνεχώς και παρέχοντας μια βαθύτερη κατανόηση ενός ζητήματος. Επιπλέον, οι δημοσιογράφοι πρέπει να έχουν ως ένα βαθμό τις τεχνικές δεξιότητες για να αξιοποιήσουν τις δυνατότητες του Διαδικτύου με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η έρευνα στο μέλλον πρόκειται να επικεντρωθεί πολύ στο “scraping”, το χτένισμα μέσω δικτυακών τόπων και τη συλλογή πρωτογενών δεδομένων.
Οι δημοσιογράφοι δεν χρεάζεται και δεν γίνεται να μετατραπούν σε αναλυτές δεδομένων, στατιστικολόγους και προγραμματιστές. Και σίγουρα η δημοσιογραφία δεν μπορεί να γινεται χωρίς δημοσιογράφους. Δεδομένου ότι τα στοιχεία και τα δεδομένα δεν μιλούν από μόνα τους, εξακολουθεί να υπάρχει η ανάγκη για την κλασσική δημοσιογραφία, που μπορεί να παρέχει το κατάλληλο ερμηνευτικό πλαίσιο μέσω της αποσαφήνισης των πηγών δεδομένων, της προστιθέμενης αξίας μιας πληροφορίας ανάμεσα σε πλήθος δεδομένων.
Αν σας ενδιαφέρει αυτό το θέμα μπορείτε να μάθετε περισσότερα σχετικά με την ιστορία της δημοσιογραφίας των δεδομένων
ή να συμμετέχετε στη σχετική συζήτηση στο φόρουμ.
Χρήσιμοι Σύνδεσμοι:
Open Course on data journalism (16 jan – 26 feb)
Data Journalism Handbook beta 1.0
Ανάλυση δεδομένων με Pivot tables στο excel
Investigative Reporters & Editors – online training
Photo: Davide Dormino‘s installation entitled “Anything to Say?” in Geneva.
Photo credit: Isaak
