Πώς παρεμβάλλεται η κουλτούρα στην επικοινωνία;

Posted on January 22, 2017, 6:28 pm
FavoriteLoadingAdd to favorites 11 secs

Παρότι τον τελευταίο καιρό διαγράφεται μια φυγόκεντρη τάση, η αλήθεια είναι ότι ζούμε πλέον σε λιγότερο ή περισσότερο πολυπολιτισμικές κοινωνίες, συνδεδεμένες και αλληλοεξαρτώμενες από τον υπόλοιπο κόσμο. Η αποτελεσματική επικοινωνία όχι μόνο γίνεται όλο και πιο σημαντική, αλλά και πολύ πιο δύσκολη. Κατά έναν ερωνικό τρόπο, συχνά δεν είναι οι γλώσσες που προκαλούν τα μεγαλύτερα προβλήματα στην επικοινωνία, αλλά μάλλον πιο πεζές και δύσκολες ως προς τον εντοπισμό, πολιτισμικές διαφορές. Τέτοιες διαφορές απεικονίζει η κλασική πλέον, κατηγοριοποίηση σε κουλτούρες υψηλής και χαμηλής απόδοσης.

Ο Edward T. Hall, αμερικανός ανθρωπολόγος, ανέλυσε για πρώτη φορά το 1976 τις κουλτούρες ως υψηλής και χαμηλής απόδοσης, στο βιβλίο με τίτλο Beyond Culture. Οι κουλτούρες υψηλής απόδοσης (high context cultures) είναι εκείνες στις οποίες οι κανόνες της επικοινωνίας μεταδίδονται κυρίως μέσω της χρήσης συμφραζόμενων στοιχείων (όπως η γλώσσα του σώματος, η κατάσταση ενός ατόμου, ο τόνος της φωνής), που δεν αναφέρονται ρητά. Σε άμεση αντίθεση είναι οι κουλτούρες χαμηλής απόδοσης (low context cultures), στις οποίες οι πληροφορίες μεταδίδονται κυρίως μέσω της γλώσσας, αλλά και κανόνων που αναφέρονται ρητά.

Πώς λειτουργούν

Στις κουλτούρες υψηλής απόδοσης, οι συνομιλητές υποθέτουν ένα μεγάλο μέρος των κοινών γνώσεων και απόψεων, έτσι ώστε λιγότερα πράγματα διευκρινίζονται ρητά, και πολύ περισσότερα υπονοούνται ή γνωστοποιούνται με έμμεσους τρόπους. Αντίθετα, σε κουλτούρες χαμηλής απόδοσης, η μεγαλύτερη ευθύνη εναποτίθεται στον ακροατή, ώστε να συμβαδίσει με τις γνώσεις του, αλλά και να παραμένει συνδεδεμένος σε άτυπα δίκτυα.

Στις κουλτούρες χαμηλής απόδοσης περιλαμβάνονται οι Αγγλοσάξονες, οι Γερμανοί και οι Σκανδιναβοί. Στις κουλτούρες υψηλής απόδοσης ανήκουν οι λαοί της Ανατολής, της Λατινικής Αμερικής, αλλά και ευρωπαϊκές χώρες (κυρίως του Νότου, όπως η Γαλλία, η Ιταλία και η Ελλάδα).

Όπως μπορούμε να φανταστούμε, οι κουλτούρες υψηλής απόδοσης είναι πιο ευάλωτες σε σφάλματα επικοινωνίας, καθώς παίζουν σημαντικό ρόλο οι μέθοδοι έμμεσης επικοινωνίας. Σε μια εποχή ιδιαίτερης πολυμορφίας, διαμορφώνονται σημαντικά περιθώρια για λάθη και παρεξηγήσεις.

Αλλά και οι κουλτούρες χαμηλής απόδοσης, από την άλλη πλευρά, δεν είναι γνωστές για την ικανότητά τους να ανέχονται ή να κατανοούν την ποικιλομορφία. Οι άνθρωποι τείνουν να είναι πιο δογματικοί στις πεποιθήσεις τους και λιγότερο διαλλακτικοί. Η κατηγορηματικότητα με την οποία επικοινωνούν συχνά μπορεί να προκαλέσει αίσθημα αδικίας ή αγανάκτησης.

Χαρακτηριστικά

Οι άνθρωποι που ανήκουν σε κουλτούρες υψηλής απόδοσης έχουν συνήθως στενές σχέσεις, που διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ως αποτέλεσμα του χρόνου που αλληλεπιδρούν τα άτομα μεταξύ τους, γνωρίζουν ποιοι είναι οι κανόνες, πώς να σκέφτονται και πώς να συμπεριφέρονται. Έτσι οι κανόνες δεν χρειάζεται να αναφέρονται ρητά. Το γεγονός αυτό καθιστά δύσκολο για όσους δεν γνωρίζουν τους άγραφους κανόνες του πολιτισμού να ανταποκρίνονται με ευστοχία.

Για παράδειγμα, κατά την επιχειρηματική δραστηριότητα σε μια χώρα με κουλτούρα υψηλής απόδοσης όπως το Μεξικό, η Ιαπωνία ή η Μέση Ανατολή, μπορεί να συναντήσετε τα εξής:

  • Παρεξήγηση κατά την ανταλλαγή πληροφοριών
  • Εντύπωση της έλλειψης πληροφοριών
  • Μεγάλη ποσότητα των πληροφοριών που παρέχονται με μη-λεκτικό τρόπο, π.χ. χειρονομίες, παύσεις, εκφράσεις του προσώπου
  • Έμφαση στις μακροχρόνιες σχέσεις και την πίστη
  • «Άγραφους» κανόνες που θεωρούνται δεδομένοι, αλλά μπορεί εύκολα να αγνοηθούν από μη – γνώστες
  • Σύντομες συμβάσεις και συμβόλαια (αφού απαιτούνται λιγότερες πληροφορίες)

Αντίστοιχα, κατά την επιχειρηματική δραστηριότητα σε κουλτούρες χαμηλής απόδοσης, όπως είναι η Γερμανία, η Ελβετία ή οι ΗΠΑ, μπορείτε να διαπιστώσετε τα εξής:

  • Όλες οι έννοιες να παρέχονται ρητά στο ίδιο το μήνυμα
  • Εκτενείς πληροφορίες και εξηγήσεις που παρέχονται προφορικά ώστε να αποφευχθούν παρανοήσεις
  • Οι άνθρωποι τείνουν να έχουν πιο βραχυπρόθεσμες σχέσεις
  • Οι τύποι και οι κανόνες ακολουθούνται πιστά
  • Τα συμβόλαια τείνουν να είναι εκτενή και πολύ λεπτομερή

Συμπερασματικά

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ένας πολιτισμός δεν είναι αποκλειστικά υψηλής ή χαμηλής απόδοσης, δεδομένου ότι όλες οι κοινωνίες περιλαμβάνουν τουλάχιστον κάποια τμήματα που είναι υψηλής, αλλά και χαμηλής απόδοσης. Για παράδειγμα, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια κουλτούρα χαμηλής απόδοσης, οι οικογενειακές συγκεντρώσεις τείνουν να είναι υψηλής.

Επίσης, η πολιτιστική επικοινωνία είναι πάντα μια πρόκληση. Και κυρίως λόγω της απογοήτευσης, τείνουμε να ανατρέχουμε στη δική μας “default” συμπεριφορά, που δεν είναι η πιο παραγωγική λύση σε τέτοιες καταστάσεις.

Αυτό που βοηθά είναι ρωτάμε το άλλο μέρος αν του παρέχεται ό, τι χρειάζεται, διερεύνοντας την απάντηση κάνοντας και περαιτέρω ερωτήσεις.

 


Photo Kathmandu Freak Street | credit: I am Kathmandu