Ο Zygmunt Bauman για την ανθρωπιστική κρίση

Συνέντευξη στο Al jazzera
Posted on September 29, 2016, 10:35 pm
FavoriteLoadingAdd to favorites 12 secs

Το καλοκαίρι που πέρασε υπήρξε ένα καλοκαίρι μεγάλων αλλαγών και δυσαρέσκειας για τη Δυτική Ευρώπη.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αντιμετωπίζει μεγάλη αναταραχή. Tο Ηνωμένο Βασίλειο ετοιμάζεται να αποχωρήσει και η διαδικασία ενδεχομένως να θέσει σε κίνδυνο ακόμα και τη σύνθεση της χώρας.

Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι σε όλη την Ευρώπη φαίνεται να βρίσκονται σε απόγνωση. Όσο τα ευρωπαϊκά έθνη ασχολούνται με τη μετανάστευση και την οικονομική αβεβαιότητα, το πολιτικό τοπίο αλλάζει. Η αίσθηση ότι οι κοινωνικές δομές αλλάζουν ή αμφισβητούνται είναι ευρέως διαδεδομένη.

Είναι το ίδιο για τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η εκλογική κούρσα για το Λευκό Οίκο δεν προκαλεί κανένα δημόσιο ενδιαφέρον. Η πολιτική ρητορική φέτος είναι πιο σκληρή. Υπάρχει μια αίσθηση η χώρα διχάζεται στον αγώνα και την οικονομική ευημερία.

Τι μας έφερε σε αυτή την κατάσταση; Και ποια είναι τα πιθανά σενάρια για να πάμε μπροστά;

Ένας από τους πιο εξέχοντες στοχαστές της εποχής μας είναι ο Zygmunt Bauman. Ο Bauman συζητά τον πολλαπλασιασμό των λαϊκιστών πολιτικών. Στην απάντηση γιατί ο Donald Trump έχει συγκεντρώσει τέτοιο ρεύμα υποστήριξης, ο Bauman λέει ότι η αλήθεια εν μέρει βρίσκεται σε αυτό:

“Υπάρχουν δύο κρίσιμες αξίες, χωρίς τις οποίες η ανθρώπινη ζωή είναι απλά αδιανόητη. Μια είναι η ασφάλεια, η αίσθηση ασφάλειας. Η άλλη είναι η ελευθερία, η ικανότητα να διεκδικείς για τον εαυτό σου, να κάνεις αυτό που πραγματικά θα ήθελες να κάνεις και ούτω καθεξής. Και οι δύο είναι απαραίτητες. Ασφάλεια χωρίς ελευθερία είναι σκλαβιά. Η ελευθερία χωρίς ασφάλεια είναι πλήρες χάος στο οποίο είσαι χαμένος, εγκαταλελειμμένος, δεν ξέρεις τι να κάνεις.

Γεννημένος στην Πολωνία πριν από 90 χρόνια, έχει σκεφτεί και γράψει εκτενώς σχετικά με τη σύγχρονη εποχή. Χρησιμοποιεί μεταξύ άλλων και τη φράση, «ρευστός φόβος» – μια απτή αίσθηση του άγχους που έχει μόνο αόριστα περιγράμματα, αλλά εξακολουθεί να βρίσκεται έντονα παντού γύρω μας.

“Ρευστός φόβος,” ο Bauman, εξηγεί, “είναι ο φόβος που ρέει, δεν μένει σε ένα μέρος, είναι διάχυτος. Και το πρόβλημα με το ρευστό φόβο, σε αντίθεση με ένα συγκεκριμένο κίνδυνο που ξέρουμε και είμαστε εξοικειωμένοι, είναι ότι δεν μπορείς να γνωρίζεις από πού θα χτυπήσει”.

“Περπατάμε, αυτή είναι η αγαπημένη μου αλληγορία, σαν σε ένα ναρκοπέδιο. Γνωρίζουμε ότι το πεδίο είναι γεμάτο νάρκες, αλλά δεν μπορεί να πει κανείς πού θα γίνει η έκρηξη και πότε. Δεν υπάρχουν στέρεες δομές γύρω μας στις οποίες να μπορούμε να βασιστούμε, που να μπορούμε να επενδύσουμε τις ελπίδες και τις προσδοκίες μας. Ακόμα και οι πιο ισχυρές κυβερνήσεις, πολύ συχνά, δεν μπορούν να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους. Δεν έχουν τη δύναμη για να το κάνουν. ”

Ο Bauman συζητά διάφορες σχεσιακές δομές – τις προσωπικές, όπως τη δυναμική εργοδότη – εργαζόμενου, των πολιτών με τις κυβερνήσεις τους – και την ανασφάλεια που τους ορίζει σήμερα.

«Σε κάθε επίπεδο της ανθρώπινης ζωής, έχουμε την ίδια κατάσταση. Αβεβαιότητα», λέει.

Κίνδυνοι πάντα υπήρχαν, ο Bauman υποστηρίζει, αλλά σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Λέει ότι ζούμε σε μια κατάσταση «συνεχούς αβεβαιότητας, η οποία μας κάνει να φοβόμαστε”.

“Είμαστε απίστευτα πιο ελεύθεροι από ότι οι παππούδες μας ή οι προπαππούδες μας. Αλλά πληρώσαμε το τίμημα. Έπρεπε να ανταλλάξουμε την ελευθερία για την ασφάλεια.”

Τώρα, λέει, “οι άνθρωποι βρίσκονται ανήσυχοι, χαμμένοι, ανίκανοι να ενεργούν με βεβαιότητα. Τι συμβαίνει σήμερα, νομίζω, είναι η στροφή του εκκρεμούς. Μεταξύ άλλων, αυτό σημαίνει ότι ο Donald Trump που είναι στο προσκήνιο της δημοσιότητας, ίσως είναι ο μελλοντικός πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών. Αλλά βλέπετε την ίδια τάση, σχεδόν σε κάθε χώρα.”

Ολοένα και περισσότερο, ο Bauman, λέει, οι άνθρωποι θέλουν πολιτικούς που διεκδικούν. “Δώστε μου τη δύναμη και θα αναλάβω την ευθύνη για το μέλλον σας”.

Σύμφωνα με τον Bauman, οι εν λόγω ηγέτες αξιοποιούν την επικρατούσα αίσθηση ότι “η δημοκρατία είναι πολύ ισχυρή στο στόμα της, αλλά όχι στις πράξεις της”.

Η μνήμη του ολοκληρωτισμού και απολυταρχικών ηγετών έχει ξεθωριάσει για τις νεότερες γενιές, λέει. Έτσι, η τρέχουσα φάση που βρισκόμαστε σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι αποδέχονται τη ρητορική πολιτικών όπως ο Trump.

Οι άνθρωποι ψάχνουν για “μαγεία” στην ηγεσία, η οποία είναι χάσιμο χρόνου, αλλά και “κατανοητή” στο σημερινό κλίμα.

Η προσφυγική κρίση

Ο Bauman μιλά για εκείνους που αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη αβεβαιότητα στην εποχή μας: τους πρόσφυγες του πολέμου. Ο ίδιος λέει ότι υπάρχει μια “ψυχολογική εξήγηση” για αυτό που θεωρεί μια νευρική αντίδραση της Ευρώπης για τους πρόσφυγες που έρχονται στην ΕΕ.

“Αυτοί οι άνθρωποι που έρχονται σήμερα είναι πρόσφυγες. Δεν είναι από τους ανθρώπους που πεινούν, χωρίς ψωμί και νερό. [Είναι] άνθρωποι που χθες ήταν περήφανοι για τα σπίτια τους. Ήταν περήφανοι για τη θέση τους στην κοινωνία, ήταν πολύ συχνά πολύ μορφωμένοι και ούτω καθεξής. Αλλά είναι πρόσφυγες τώρα …

Οι πρόσφυγες, λέει, “ενσωματώνουν όλους τους φόβους μας” του να χάσουμε τα πάντα. “Χθες ήταν πολύ ισχυροί πίσω στη χώρα τους, όπως είμαστε εδώ [στην Ευρώπη] σήμερα.”

“Νομίζω ότι το σοκ είναι μόνο η αρχή”.

Ο Bauman βλέπει και τις δύο πλευρές της ιστορίας. “Οι δυνατότητες φιλοξενίας δεν είναι απεριόριστες, όπως και η ανθρώπινη ικανότητα να υπομένεις τα βάσανα και την απόρριψη δεν είναι απεριόριστη. Πρέπει λοιπόν, να ασκήσουμε αυτό που ονομάζεται ενσυναίσθηση, αλλά -.. και αυτό είναι ένα μεγάλο “αλλά” – δυστυχώς, μέσα από αυτή, δεν υπάρχει γρήγορη λύση … Ο διάλογος είναι μια μακρά, μακρά διαδικασία. Το να έρθουμε σε μια κατανόηση παίρνει χρόνο, μια γενιά, ή ακόμη περισσότερο από μία γενιά. Έτσι, πρέπει να συγκρατήσουμε τον εαυτό μας για τις δύσκολες στιγμές που έρχονται. ”

Λέει: “Θα πρέπει να αποδεχθείτε ότι αυτή είναι η κατάσταση. Ας έρθουμε να βρούμε μια λύση.”

Πηγή: Al Jazeera,

Δείτε ολόκληρη τη συνέντευξη εδώ.

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.